Αρχιμανδρίτης Ζαχαρίας Ζάχαρου, Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας, (Πηγή, https://www.pemptousia.gr/)
Ερώτηση: Γιατί έχει περιληφθεί ο γάμος στα Μυστήρια της Εκκλησίας και όχι ο μοναχισμός;
Απάντηση: Ο Άγιος Σωφρόνιος μου είπε κάποτε: «Φαντάσου, να μη δέχονται τον μοναχισμό ως Μυστήριο της Εκκλησίας και ο γάμος να είναι ένα από τα Μυστήρια!» Και τα δύο θα έπρεπε να θεωρούνται Μυστήρια, διότι αυτή είναι η οδός του Χριστού. Οι εικόνες, για παράδειγμα, δεν είναι Μυστήριο, αλλά είναι ένα πολύ ισχυρό μέσο μεταδόσεως της χάριτος του Θεού σε μας. Ίσως δεν έχουν περιλάβει τον μοναχισμό στα Μυστήρια επειδή οι μοναχοί ήταν ταπεινοί και δεν επέβαλαν τη θέση τους. Όντως ο μοναχισμός είναι η χαρισματική μίμηση της ζωής του Χριστού που διακρίνεται από την ταπείνωση. Ο μοναχισμός μαρτυρεί την ανεστραμμένη προοπτική του Ευαγγελίου και φανερώνει την ετερότητα του προσώπου του Χριστού στη ζωή των μοναχών, και αυτό είναι ακριβώς εκείνο που αναζητούν οι άνθρωποι στις μέρες μας για να στερεωθούν στην πίστη του Ευαγγελίου. Οι μοναχοί αποφεύγουν την επιδίωξη να γίνουν θεσμικό φαινόμενο της Εκκλησίας για να είναι ελεύθεροι από κάθε κενοδοξία και ιδέα για οποιοδήποτε είδος καριέρας μέσα στην Εκκλησία. Θέλουν να διατηρήσουν απόλυτη ελευθερία για να μπορέσουν να φτάσουν την ακρότητα της ταπεινώσεως του Χριστού που μπορεί να φέρει τον άνθρωπο μέχρι το μηδέν της ταπεινώσεως για να μπορεί να μιλήσει με παρρησία στον Θεό λέγοντάς Του: «Εκολλήθη τω εδάφει η ψυχή μου ζήσόν με κατά τον λόγον σου» (Ψαλμ. 118.25). Δηλαδή, τότε ο άνθρωπος είναι κατάλληλο υλικό στα χέρια του Θεού για αναδημιουργία. Αυτός είναι ο σκοπός του μοναχισμού. Πολλοί άνθρωποι δεν κατανοούν ότι ο μοναχισμός είναι ένα πραγματικά περιεκτικό χάρισμα του Αγίου Πνεύματος, διότι παρόλο που δεν μπορούμε να φτάσουμε στα μέτρα του Χριστού, η εγγύτερη μίμηση της ζωής Του βρίσκεται στον μοναχισμό μόνο με την βαθειά ταπείνωση που δίνεται «εν Πνεύματι Αγίω».
Πηγή: www.asceticexperience.com
Η Εκκλησία θέλησε πραγματικά να ευλογήσει τον γάμο πιθανόν για λόγους ποιμαντικούς, διότι ήταν μεγάλος αγώνας να κρατήσουν τίμιο γάμο σε ένα τέτοιο κόσμο που μόλις έβγαινε από την ειδωλολατρία. Ο Απόστολος λέει ότι είναι μεγάλο το μυστήριο αυτό μέσα στην Εκκλησία (βλ. Εφεσ. 5,32). Για να δυναμώσει τους Χριστιανούς, ο Απόστολος κάνει μία προσπάθεια να τους πει ότι ο γάμος είναι ιερός και «η κοίτη αμίαντος» (Εβρ. 13,4), αλλά «μέσα στην Εκκλησία» – τι σημαίνει αυτό; Ότι πρέπει να διατηρηθεί πάνω από όλα δυνατή η ένωση με τον Χριστό μέσα στην Εκκλησία που σώζει τους εγγάμους Χριστιανούς. Ωστόσο, η υπεροχή του μοναχισμού δεν συγκρίνεται. Ο Απόστολος Παύλος λέει: «Θελω δε πάντας ανθρώπους είναι ως και εμαυτόν», δηλαδή θα ήθελε όλοι να είναι μοναχοί. «Αλλά έκαστος ίδιον έχει χάρισμα εκ Θεού» (Α’ Κορ. 7,7). Δεν μπορούν όλοι να έχουν το χάρισμα του μοναχισμού. Και ο Κύριος λέει: «Ος έχει ώτα ακούειν ακουέτω» (Μαρκ. 4,9), επειδή δεν μπορούν όλοι να το βαστάξουν. Ο Απόστολος Παύλος ακολουθεί ακριβώς τη διδασκαλία αυτή. Ο Χριστός λέει ότι αυτό είναι για εκείνους «οις δέδοται» (Ματθ. 19,11), είναι η κληρονομιά που δίνει ο Θεός στον άνθρωπο, προβλέποντας την ανταπόκρισή του στην κλήση Του.
Ερώτηση: Δεν θα μπορούσε ο Θεός να καλέσει τον Απόστολος Παύλο πριν διώξει τους Χριστιανούς και πριν τον θάνατο του Αγίου Στεφάνου; Ήταν μήπως μία πρόνοια, για να κρατήσει την ταπείνωσή του όταν μετά θα γινόταν τόσο μεγάλος;
Απάντηση: Ο Απόστολος Παύλος λέει: «Εγώ ειμι ο ελάχιστος διότι εδίωξα την εκκλησίαν του Θεού» (Α’ Κορ. 15,9), «έσχατον δε πάντων ωσπερεί τω εκτρώματι ώφθη καμοί» (Α’ Κορ. 15,8), επειδή ποτέ δεν ξέχασε ότι υπήρξε διώκτης. Αν και από άποψη ηθικής πρέπει να ήταν απόλυτα ακέραιος, ωστόσο διέπραξε έγκλημα: συμμετείχε στον θάνατο του Αγίου Στεφάνου, του πρωτομάρτυρα (βλ. Πραξ. 7,58). Όπως ο Απόστολος Παύλος, ο Άγιος Σωφρόνιος ήταν άμεμπτος στη ζωή του. Κάποτε ο ίδιος μου εξομολογήθηκε ότι ποτέ δεν είχε πέσει ηθικά, ούτε κατ’ ελάχιστον, και όμως, επειδή ελκύστηκε από τις ανατολικές θρησκείες, θεωρούσε τον εαυτό του παραβάτη και μετανόησε καθ’ όλη τη ζωή του σαν παράφρων. Ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει ότι τέτοιου είδους πτώσεις, στην πίστη η στη θεωρία, μπορούν να αποκατασταθούν πολύ πιο γρήγορα από ότι οι ηθικές πτώσεις. Έχουμε όμως παραδείγματα στην ιστορία της Εκκλησίας, στους βίους των Αγίων, τα οποία μας δείχνουν ότι η αληθινή μετάνοια υπερνικά κάθε είδους πτώση και φέρνει τη χάρη του αγιασμού. Διαβάζουμε στην «Κλίμακα»: «Ποιός είναι πιο μακάριος, εκείνος που δεν έχει πέσει ποτέ η εκείνος που έχει πέσει και σηκώθηκε πάλι; Μάλλον ο δεύτερος», λέει, «κατ’ εικόνα Εκείνου, ο Οποίος πέθανε και πάλι αναστήθηκε» (βλ. Λόγος 15, 32).
Ο πρώτος ευαγγελισμός του Παύλου ήταν το μαρτύριο του Στεφάνου, ο οποίος προσευχόταν για τους φονιάδες που τον λιθοβολούσαν. Είμαι σίγουρος ότι αυτό άφησε μεγάλο σημάδι στην καρδιά και τον νου του, ώστε, όταν του μίλησε ο Κύριος στην οδό προς Δαμασκό, ήταν εύκολο να Τον αναγνωρίσει και συνδεθεί με τα λόγια Του. Ο Στέφανος ήταν μία εκπληκτική μίμηση του Χριστού, αμέσως μετά από την Ανάστασή Του: ήταν ο πρώτος μάρτυρας, ο οποίος πέθανε με ακριβώς τον ίδιο τρόπο όπως ο Κύριος, προσευχόμενος για εκείνους που τον θανάτωναν. «Κυριε, μη στήσης αυτοίς την αμαρτίαν ταύτην» (Πραξ. 7,60), είπε ο Άγιος Στέφανος, όπως προσευχήθηκε ο Κύριος πάνω στον Σταυρό: «Άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι» (Λουκ. 23,34). Επίσης, πριν τον θάνατό Του, ο Κύριος είπε: «Όψεσθε τον υιόν του ανθρώπου εκ δεξιών καθήμενον της δυνάμεως» (Μαρκ. 14,62), και βλέπουμε ότι στον θάνατό του, ο Άγιος Στέφανος λέει: «Ιδού θεωρώ τους ουρανούς διηνοιγμένους και τον υιόν του ανθρώπου εκ δεξιών εστώτα του Θεού» (Πραξ. 7,56), επιβεβαιώνοντας κατά κάποιο τρόπο τον λόγο του Χριστού. Ο Άγιος Στέφανος επικύρωσε την ομολογία του μέσα από το δικό του μαρτύριο.
Ερώτηση: Γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος δυσκολεύεται πολύ να ασκήσει την υπακοή και τι επιτυγχάνεται με αυτήν;
Απάντηση: Όταν θέλει κάποιος να διαλέξει ένα μοναστήρι, πρέπει να έχει μάτια να δει που έγκειται η δύναμη της ζωής της ακαταλύτου και όχι το εξωτερικό περίβλημα. Μερικές φορές η ζωή μπορεί να φαίνεται τέλεια στην επιφάνεια, αλλά εσωτερικά να υπάρχουν τόσες παρεκκλίσεις και τόση αδιανόητη διαφθορά. Για παράδειγμα, μολονότι η Μονή Στουδίου, όπου ζούσαν ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος και ο Γέροντάς του, ο Συμεών ο Ευλαβής, ήταν ανοιχτή στον κόσμο στο κέντρο της Κωνσταντινουπόλεως, υπήρχε εκεί μεγάλη υπεροχή ζωής. Το κριτήριο δεν είναι η εξωτερική εμφάνιση. Η απλότητα είναι σημαντική στη μοναχική ζωή, και προπανός η ασκητική εκπλήρωση της υπακοής, μέσω της οποίας γνωρίζεται η ταπείνωση του Χριστού και ελκύεται η χάρη του Αγίου Πνεύματος. Αυτό όμως απαιτεί και λεπτότερη συνείδηση, οφείλουμε να είμαστε πιο αυστηροί με τους εαυτούς μας και πάντα έτοιμοι, αν λίγο παρεκκλίνουμε από την οδό, να επαναφέρουμε τον εαυτό μας σε τροχιά. Έτσι φυλάγουμε το πνεύμα και είναι τόσο όμορφο διότι βιώνουμε την πληρότητα της ανθρωπότητας.
Για τον Γέροντα Σωφρόνιο, η κατεξοχήν δραστηριότητα της Μονής ήταν να κάνει γνωστή τη διδασκαλία του Αγίου Σιλουανού. Προς το τέλος είπε μία φορά: «ακόμη και τη δική μου», αλλά πάντα έλεγε: «τη διδασκαλία του Αγίου Σιλουανού». Στο μοναχισμό πάντα «ρίχνουμε την ευθύνη» στους Πατέρες μας και έτσι περιφρουρούμε την ταπείνωσή μας, είναι ο μόνος τρόπος. Γι’ αυτό η αυτονομία και η ανεξαρτησία είναι καταστροφικές γιατί τότε δεν έχουμε καμία δυνατότητα να κρατήσουμε ταπείνωση. Όπως λένε οι Γραφές, ο Θεός μας είναι «ο Θεός των Πατέρων ημών» (βλ. Δευτ. 26,7, Πραξ. 3,13). Όσοι είναι πολύ δυνατοί στο ίδιον θέλημα, είναι πολύ ευάλωτοι στο πάθος της σαρκός. Δεν είναι ο βολονταρισμός (= βουλησιαρχία, να θέλουμε να γίνεται το δικό μας θέλημα) που θα μας σώσει από το πάθος της σαρκός, αλλά η ταπείνωση. Αν είμαστε ταπεινοί, αν εξομολογούμαστε ειλικρινά και ταπεινά, θα είμαστε δυνατοί. Δεν θα υποφέρουμε ποτέ καμία ζημιά διότι η χάρη του Θεού θα μας βοηθά. Αλλά αν νομίζουμε ότι μπορούμε να το κάνουμε μόνοι μας, θα συντριβούμε πολύ γρήγορα. Επίσης, όσοι καταφέρνουν να είναι υπάκουοι έχουν πολύ πλούσια πνευματική ζωή, ενώ εκείνοι που έχουν την τάση να είναι ανεξάρτητοι παραμένουν εγκλωβισμένοι στον μικρό τους κύκλο.
Δεν μπορούμε να κάνουμε πρόοδο χωρίς τη σχέση αυτή με τον Γέροντά μας. Διαβάζουμε τα πράγματα αυτά στους Πατέρες της ερήμου, τα ακούμε, αλλά δεν τα εμπεδώνουμε. Ωστόσο, αν βιώσουμε μία φορά τη δύναμη του μυστηρίου που κρύβεται πίσω από τα λόγια αυτά, τότε γνωρίζουμε, τότε μπορούμε να μιλήσουμε όπως ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο Άγιος Βαρσανούφιος ο Μέγας η ο Άγιος Σωφρόνιος. Ο Γέροντας Σωφρόνιος ήταν ένας μοναχός πλήρης ζήλου, έκαιγε το πνεύμα του, αλλά η ζωή του πολλαπλασιάστηκε και επιβεβαιώθηκε από τη στιγμή που γνώρισε τον Άγιο Σιλουανό. Έτσι πηγαίνει η ζωή αυτή. Δεν μπορείς απλά «να το ρουφήσεις από τον αγκώνα σου» (ρωσσικό λόγιον), όπως μου είπε ο Γέροντας Σωφρόνιος μία φορά. Πρέπει να κάνουμε φίλους «εκ του μαμωνά της αδικίας» (Λουκ. 16, 9), με εκείνους τους πολίτες της ανώτερης Σιών, ώστε να μας δεχθούν εκείνοι την ημέρα της εκδημίας μας. Γι’ αυτό λέει η Γραφή: «Μακάριος ος έχει εν Σιών σπέρμα και οικείους εν Ιερουσαλήμ» (Ησ. 31,9).
Ερώτηση: Όταν ο Άγιος Σιλουανός λέει: «Κράτα τον νου σου στον άδη και στην καρδιά σου», σημαίνει ότι η καρδιά μας είναι ο άδης;
Απάντηση: Όχι. Όταν καταδικάζεις τον εαυτό σου στον άδη, για να «πιάσει», για να γίνει με δύναμη και να φέρει καρπούς, δηλαδή την άφεση αμαρτιών και τη συντριβή, πρέπει να φέρεις τον νου στην καρδιά και να πεις την προσευχή σου από εκεί – τότε έχει ισχύ. Αν απλά μουρμουρίζεις, μπορεί να λάβεις κάτι, αλλά δέρεις μόνο τον αέρα.
Ερώτηση: Ώστε καταδικάζοντας τον εαυτό σου στον άδη, μπαίνεις στην καρδιά;
Απάντηση: Πρέπει να καταδικάσεις τον εαυτό σου από την καρδιά, έχοντας την προσοχή σου στην καρδιά, ακόμη και στη θέση της φυσικής καρδιάς – αφού δεν έχουμε όλοι ένωση νου και καρδιάς. Αλλά ακόμα και αν φέρνεις τον νου σου στο μέρος που είναι η καρδιά και μέμφεσαι τον εαυτό σου με συγκέντρωση από εκεί, η προσευχή πιάνει, έχει δύναμη. Έτσι, η αυτομεμψία και η ακραία μορφή της, η αυτοκαταδίκη στον άδη, είναι ισχυρή όταν γίνεται από την καρδιά. Γι’ αυτό λέει ο Άγιος Σιλουανός, «Κράτα τον νου σου στον άδη και στην καρδιά», δηλαδή, «Καταδίκασε τον εαυτό σου ως άξιο του άδη, αλλά από την καρδιά σου».
Επίσης, στην Καινή Διαθήκη διαβάζουμε ότι η επίκληση του Ονόματος του Κυρίου Ιησού Χριστού είναι πολύ ισχυρή, αλλά «εκ καθαράς καρδίας» (Β’ Tιμ. 2,22). Ακόμα και ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος στην γνωστή 30η Κατήχησή του συνιστά στον μοναχό να πάει στο κελλί του, να γονατίσει, να δέσει τα χέρια του πίσω, να χαμηλώσει το κεφάλι του και να φέρει τον νου του ακόμα χαμηλότερα, πιο βαθειά στην καρδιά και να αρχίσει να προσεύχεται από εκεί. Δίνει την αρχή της προσευχής και δεν την τελειώνει, αλλά προσθέτει, «και μετά συνεχίσετε με ο,τι θα σας δώσει ο Κύριος εκείνη τη στιγμή». Πράγματι, η αληθινή μετάνοια είναι μία προφητική πράξη. Αν ανοίξουμε το στόμα μας με την επιθυμία να μετανοήσουμε, προσελκύουμε το Πνεύμα του Θεού (Ψαλμ. 118,131), το Οποίο βάζει στο στόμα μας λόγο μετάνοιας που μας δικαιώνει. Γι’ αυτό ο Κύριος λέει: «Όταν επιβαλούσιν εφ ημάς τας χείρας αυτών και διώξουσι … θέσθε ουν εις τας καρδίας ημών μη προμελετάν απολογηθήναι· εγώ γαρ δώσω υμίν στόμα και σοφίαν η ου δυνήσονται αντειπείν». (πρβλ. Λουκ. 21,12-15).
Ο Κύριος μιλά εδώ για την ομολογία πριν το μαρτύριο. Ωστόσο, ο λόγος Του ισχύει και για τους ειρηνικούς καιρούς στους οποίους ζούμε τώρα, γιατί ο λόγος του Θεού είναι αληθινός για όλους τους αιώνες και για όλους τους καιρούς, διότι «το ρήμα Κυρίου μένει εις τον αιώνα»(Α’ Πέτρ. 1,25). Για εμάς αυτός ο λόγος ισχύει με αυτόν τον τρόπο: Όταν θέλουμε να μετανοήσουμε και βάζουμε τον εαυτό μας ενώπιον του βήματος του Χριστού, με την επιθυμία να κατηγορήσουμε τον εαυτό μας για όλη την άθλια ζωή μας, θα μας δώσει λόγο και σοφία. Δηλαδή, θα μας δώσει προσευχή μετάνοιας που θα μας δικαιώσει και στην οποία οι αντικείμενοί μας «ου δυνήσονται αντιστήναι». Όπως λέει ο Γέροντας Σωφρόνιος, κανείς δεν μπορεί να καταδιώξει ένα μοναχό περισσότερο από ότι διώκει ο ίδιος τον εαυτό του στην πράξη αυτή της μετάνοιας με αυτοκαταδίκη μέχρι τέλους. Είναι μία προφητική πράξη γιατί αν ο μοναχός βάλει τον εαυτό του στην κατάσταση αυτή ενώπιον του προσώπου του Χριστού και υπό το φως των εντολών Του, καταδικάζοντας τον εαυτό του εις τέλος, τότε γίνεται αληθινός και προσελκύει το Πνεύμα του Κυρίου, το Πνεύμα της αληθείας, το Οποίο του δίνει στόμα και σοφία που θα τον δικαιώσει. «Προφητικό», σημαίνει να είμαστε αληθινοί, να ευθυγραμμιζόμαστε με το Άγιο Πνεύμα, να εκφράζουμε την αλήθεια με όρους που έχουν αιώνια αξία και παραμένουν για πάντα.
Ερώτηση: Σχετικά με το «Κράτα το νου σου στον άδη και στην καρδιά», κανείς δεν μπορεί να είναι προφητικός αν δεν μιλήσει από την καρδιά. Συνδέεται το προφητικό πνεύμα με την καρδιά;
Απάντηση: «Στην καρδιά» σημαίνει με όλο μας το είναι, επειδή η καρδιά είναι το κέντρο του είναι: αν μιλάμε από την καρδιά, αυτό σημαίνει ότι όλο μας το είναι βρίσκεται εκεί. Σε όλη τη Γραφή απαιτείται αυτή η συμμετοχή της καρδιάς. Πρέπει να πιστέψουμε με την καρδιά μας και μετά να ομολογήσουμε με το στόμα μας «εις σωτηρίαν» (βλ. Ρωμ. 10,9-10). Πρέπει να προσευχόμαστε «εκ καθαράς καρδίας» (Β’ Tιμ. 2,22) και να συγχωρούμε από την καρδιά (Ματθ. 18,35). Όλα όσα κάνουμε πρέπει να τα κάνουμε από την καρδιά μας και τότε μόνο αναγνωρίζονται από τον Θεό.
Πηγή: www.asceticexperience.com
Ερώτηση: Λέμε ότι ο νους έχει την ικανότητα να γνωρίσει τον Θεό, αλλά φαίνεται ότι μόνο ο νους που είναι ενωμένος με την καρδιά έχει την ικανότητα αυτή.
Απάντηση: Οι πρωτόπλαστοι είχαν την ενότητα αυτή του νου και της καρδιάς. Μόνο όταν αμάρτησαν ο νους τους χωρίστηκε από την καρδιά. Γι’ αυτό χρειαζόμαστε πολλά δάκρυα, διότι έχουν την ιδιότητα αυτή: λίγες σταγόνες αλλοιώνουν την καρδιά. Η καρδιά ζωντανεύει, εμπνέεται, θερμαίνεται, γλυκαίνει, γίνεται πιο ελαφριά και τότε είναι εύκολη η προσευχή. Ο νους είναι εκεί και μπορεί να μιλήσει στον Θεό από την καρδιά. Γι’ αυτό τα δάκρυα είναι τόσο θαυμάσια. Όντως είναι το ψωμί του μοναχού και κάθε Χριστιανού, το οποίο δεν είναι άγνωστο μυστήριο – όλοι οι Πατέρες μίλησαν γι’ αυτό. Οι πραγματείες του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά πάνω στον ησυχασμό είναι πραγματικά γάλα καθαρό. Αλλά και μόνο να διαβάσουμε την επιστολή του στη μοναχή Ξένη, εκεί εκφράζει όλη τη θεωρία του. Εκεί μιλά για τα δάκρυα. Και ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέει ότι εκείνοι που κρατάνε το χάρισμα των δακρύων είναι μεγαλύτεροι από τους μάρτυρες. Κανένας δεν μπορεί να βαστάξει το πνεύμα της μετάνοιας χωρίς να καταστραφεί, αν δεν το συνοδεύουν τα δάκρυα, επειδή τα δάκρυα φέρνουν και την παρηγοριά του Αγίου Πνεύματος και η καρδιά παραμένει δυνατή να αντέχει τον πόνο της μετάνοιας. Χωρίς δάκρυα ο άνθρωπος θα καταρρεύσει μπροστά στο μεγάλο πυρ της μετάνοιας.
Ερώτηση: Εννοείτε ότι θα πέσει σε απελπισία;
Απάντηση: Ακόμη και αν δεν πέσει σε απελπισία, δεν θα επιβιώσει. Τα δάκρυα είναι το λάδι που ανακουφίζει την καρδιά και ελκύει την χάρη του Θεού. Ο Γέροντας Σωφρόνιος λέει ότι όταν πενθούμε, όλες οι δυνάμεις του είναι μας μετέχουν στην προσευχή και γι’ αυτό είναι πιο ωφέλιμο. Το ερώτημα τώρα είναι πως να είμαστε προφητικοί σε έναν κόσμο σαν τον δικό μας που είναι τόσο υλιστικός και όλα αποπειρώνται να αιχμαλωτίσουν τον νου μας, την προσοχή μας, και τα κινητά είναι στις τσέπες μας…
Ερώτηση: Μπορείτε να πείτε κάτι για την αγάπη του Θεού;
Απάντηση: Κύριε ελέησον. Δεν υπάρχει τίποτα πιο άγιο και πιο ισχυρό από την αγάπη του Θεού και για να έρθουμε σε αυτήν, πρέπει όντως να εξαγνίσουμε την καρδιά μας από κάθε κηλίδα αμαρτίας. Η αγάπη του Θεού δεν θα κατοικήσει έτσι τυχαία στον καθένα. Όπως με τη θεωρία του ακτίστου Φωτός, μόνο όσοι είναι καθαροί στην καρδιά μπορούν να το ατενίσουν. Αν ένας άνθρωπος έχει μία τέτοια θεωρία, σημαίνει ότι έχει καθαρίσει τον εαυτό του με φλογερή μετάνοια για πολλά χρόνια και έχει γίνει άσπιλος. Ακόμη και αυτό μπορεί να μην είναι αρκετό, ο Θεός με τη σοφία Του ίσως φέρει κάποια δοκιμασία στη ζωή του για να τον φέρει στο κατώφλι του θανάτου, στο τέλος της υπάρξεώς του. Και όταν κάθε ανθρώπινη δυνατότητα έχει εξαντληθεί, τότε ο Κύριος απλώνει το χέρι Του. Εκεί που τελειώνει ο ανθρώπινος παράγοντας, απλώνεται το θεϊκό χέρι να τον σηκώσει. Θυμάστε την ιστορία στο «Η Ζωή Του ζωή μου» (‘His Life Is Mine’, σελ. 56-57) όπου ο Άγιος Σωφρόνιος λέει ότι «εκεί που σταματά η επιστήμη, αρχίζει η θεολογία». Η αγάπη του Θεού είναι τόσο αγία και όταν οι άνθρωποι αξιώνονται να την κρατήσουν, γίνονται άφθαρτοι. Δεν είναι μόνο κάποια ευφορία, είναι σαν η καρδιά να τσιτσιρίζει μέχρι τέλους: όπως το ψάρι που τηγανίζεται στο τηγάνι, έτσι και η καρδιά καίγεται συνεχώς από την αγάπη του Χριστού. Αν η αγάπη του Χριστού δεν είναι έτσι, δεν μπορεί να είναι η αγάπη εκείνη για την οποία ο Απόστολος Παύλος έγραψε τον ύμνο στο 13ο κεφάλαιο της Προς Κορινθίους Επιστολής.
Ερώτηση: Παρόλο που δεν βλέπουμε το άκτιστο Φως με τα μάτια μας όπως οι Άγιοι, μπορεί να είναι το ίδιο αυτό άκτιστο Φως που γεννά τον λόγο του Θεού στην καρδιά;
Απάντηση: Υπάρχει μία κλιμάκωση, ναι, έστω και λίγη συντριβή να έχουμε και να μεμφόμαστε τον εαυτό μας ως αμαρτωλούς ενώπιον του Θεού, ζητώντας να μας ελεήσει – και αυτό είναι ένας φωτισμός, αν και σε ελάχιστο μέτρο. Υπάρχουν άλλοι που έχουν μεγαλύτερο μέτρο και φτάνουν να μισήσουν τον εαυτό τους για το πως είναι, για το ότι δεν πληρούνται εντελώς από την αγάπη του Χριστού. Για να αποκτήσουμε όμως θεωρία του ανοίγματος αυτού στον άλλο κόσμο, για μία τέτοια δωρεά πρέπει να έχουμε τελειοποιηθεί εν τη αγάπη. Στο «Οψόμεθα τον Θεό καθώς εστι» (εκδ. στην καθαρεύουσα, σ. 248), ο Άγιος Σωφρόνιος λέει ότι μέσα στο Φως, το πνεύμα μας βλέπει απεράντους ορίζοντες και βαθμηδόν ανακαλύπτει συνεχώς και νέα βάθη «σε εκείνο το φωτοφόρο ρήγμα του Ουρανού, (ου εστιν ο Θεός( (πρβλ. Έξοδ. 20,21)». Επομένως, πέραν του ανοίγματος αυτού στον Ουρανό υπάρχει το Φως του Θεού.
Ερώτηση: Μπορούμε να προσβάλουμε τον Θεό;
Απάντηση: Φυσικά μπορούμε. Ακόμα και από την αρχή της Αγίας Γραφής, ο Θεός λέει: «Ου μη καταμείνη το Πνεύμα Μου εν τοις ανθρώποις τούτοις διά το είναι αυτούς σάρκας» (Γεν. 6, 3) και ο απ. Παύλος λέει, «Μη λυπείτε το Πνεύμα το Άγιον» (Εφεσ. 4, 30). Δεν δεχόμαστε ανθρωπομορφισμό στην προσέγγισή μας προς τον Θεό, αλλά υπάρχει μία αναλογία. Ο Θεός ευαρεστείται όταν είμαστε ταπεινοί και «πληρούμε πάσα δικαιοσύνην», και λυπείται όταν αμαρτάνουμε. Ο Χριστός είχε τέτοιες εκδηλώσεις ενώ ήταν μαζί μας πάνω στη γη. Ο Άγιος Σωφρόνιος έλεγε ότι ο Κύριος σπάνια χαιρόταν όσο ζούσε στη γη. Πάντα θρηνούσε για τον κόσμο.
Ερώτηση: Πως συγκρίνεται το γεγονός ότι μπορούμε να Τον προσβάλουμε με την απέραντη αγάπη Του;
Απάντηση: Η φύση Του είναι έλεος και παρηγοριά, και γι’ αυτό η αγάπη Του πάντοτε επικρατεί. Έχουμε αποδιώξει το Άγιο Πνεύμα από μέσα μας διά της αμαρτίας, υποδουλωθήκαμε στα πάθη μας, και όμως Αυτός δεν μας εγκατέλειψε, έκανε τα πάντα για να μας φέρει πίσω στον Εαυτό Του χωρίς να μας τρομάξει. Έγινε Άνθρωπος για να κρύψει τη θεότητα στην ανθρωπότητά Του και να μπορεί να μας πλησιάσει, να συνομιλήσει μαζί μας και να ρίξει μέσα μας «το άγκιστρο» του λόγου Του, της αγάπης Του. Και όταν βλέπουμε ότι έκανε τα πάντα από την άπειρη αγάπη Του, όταν Τον βλέπουμε να εκτείνει τα χέρια Του πάνω στον Σταυρό, ερχόμαστε σε φιλότιμο και ελκόμαστε προς Αυτόν. «Καγώ εάν υψωθώ εκ της γης πάντας ελκύσω προς εμαυτόν» (Ιω. 12,32).
Ερώτηση: Υπάρχει καταφατικός η αποφατικός τρόπος προσευχής;
Απάντηση: Νομίζω ότι και οι δύο είναι αποδεκτοί, και οι δύο είναι προσεγγίσεις της Εκκλησίας. Ωστόσο, η καταφατική προσέγγιση πάντα χρειάζεται να έχει αποφατικό χαρακτήρα. Όταν λέμε ότι ο Θεός είναι φιλάνθρωπος, ελεήμων Θεός, η αγάπη Του και το έλεός Του είναι απέραντα, απερίγραπτα, άρρητα. Πλησιάζουμε τον Θεό με καταφατικό τρόπο γιατί Τον γνωρίζουμε. Έλαβε σάρκα, έζησε ανάμεσά μας, μας έδωσε τον λόγο Του, είναι Θεός «Γνωστός και Ηγαπημένος», όπως Τον αποκαλεί ο Γέροντας Σωφρόνιος. Γνωρίζουμε τον Θεό, αλλά ποτέ δεν γνωρίζουμε την Ουσία Του η τον Υποστατικό τρόπο της υπάρξεως Του. Μετέχουμε στην ενέργεια, αν και όχι πλήρως, αλλά πάντα όλο και περισσότερο. Επομένως, δεν πρέπει να ξεχάσουμε ποτέ τον αποφατικό χαρακτήρα της καταφατικής αυτής στάσης και εμπειρίας που έχουμε στην Εκκλησία. Η απόφασις δείχνει ότι ο Θεός είναι άγνωστος, απρόσιτος, ότι υπερβαίνει οτιδήποτε μπορεί ο άνθρωπος να διανοηθεί η να προφέρει, και αυτό είναι αλήθεια. Ωστόσο, αν η προσέγγισή μας παραμένει μόνο αποφατική, ο Άγιος Σωφρόνιος λέει ότι τελικά θα γίνει φιλοσοφία. Χρειαζόμαστε την καταφατική στάση γιατί είναι η εμπειρία της Εκκλησίας. Η ένωση με τον Θεό έχει καταφατικό χαρακτήρα ως ένωση αγάπης. Είναι μία πολύ συγκεκριμένη ένωση, είναι γνώση της καρδιάς. Επομένως, η καταφατική προσέγγιση χρειάζεται την αποφατική άποψη για να διατηρεί την απεριόριστη διάστασή της, ενώ η αποφατική στάση χρειάζεται την καταφατική εμπειρία για να μην καταντήσει σε φιλοσοφία.
Ερώτηση: Πολλοί έχουν την τάση να τονίζουν μόνο το ένα και να ξεχνούν το άλλο;
Απάντηση: Ο Γέροντας Σωφρόνιος τόνιζε την ανάγκη και των δύο. Ο καθένας από εσάς ξέρει ότι ο Θεός μας είναι ένας Θεός τον Οποίο έχουμε στην καρδιά μας και αγαπάμε, ο Οποίος μας έδωσε λόγους συγκεκριμένους και εντολές. Τον γνωρίζουμε γιατί αποκάλυψε τον Εαυτό Του σε εμάς, και Τον αγαπάμε διότι Αυτός «πρώτος ηγάπησεν ημάς» (Α’ Ιω. 4,19). Ωστόσο, όλα τα του Θεού είναι άπειρα, απεριόριστα. Γι’ αυτό υπάρχει μία αποφατική πτυχή ακόμη και στην καταφατική προσέγγιση. Κάθε ανθρώπινος νούς μπορεί να φθάσει στην αποφατική μέθοδο και να Τον δεί ως εντελώς άλλο, γιατί του είναι φυσικό να μην δέχεται τίποτα ανθρώπινο για τον Θεό. Παρόλα αυτά, αν ο Θεός παραμένει εντελώς άλλος, εντελώς άγνωστος και απρόσιτος, στο τέλος το πνεύμα της αγάπης Του εξατμίζεται.
Ερώτηση: Αν έχουμε την τάση να είμαστε υπερβολικά αποφατικοί, πως μπορούμε να γίνουμε καταφατικοί;
Απάντηση: Μέσω της μετάνοιας, για να πάρουμε μία γεύση. «Γεύσασθε και ίδετε ότι χρηστός ο Κύριος» (Ψαλμ. 33,9), αυτή είναι η καταφατική προσέγγιση.
Καθηγούμενος Πέτρος: Δεν ακολουθούμε τον ίδιο πρότυπο και στη Λειτουργία; Ονομάζουμε τον Θεό αόρατο και ακατάληπτο, και μετά κοινωνούμε με αυτόν τον Θεό.
Απάντηση: Ναί, «Συ εκ του μη όντος εις το είναι ημάς παρήγαγες και παραπεσόντας ανέστησας πάλιν, και ουκ απέστης πάντα ποιων έως ημάς εις τον ουρανόν ανήγαγες και την Βασιλείαν Σου εχαρίσω την μέλλουσαν». Τι παράξενη έκφραση: «Η μέλλουσα Βασιλεία» είναι άγνωστη σε εμάς και είναι όντως μία αποφατική έννοια, αλλά ο Θεός ήδη μας τη χάρισε, προτού ακόμη έρθει. Ακόμα και στη Λειτουργία οι δύο πτυχές συμβαδίζουν.
Ερώτηση: Στον Θεό το αποφατικό αναφέρεται περισσότερο στην ουσία και το καταφατικό στις ενέργειες μέσω των οποίων Τον γνωρίζουμε;
Απάντηση: Όχι, το αποφατικό αναφέρεται και στις ενέργειες ακόμη. Ο Θεός είναι αγάπη και η αγάπη αυτή είναι άπειρη, ο Θεός είναι χρηστότης, η οποία όμως δεν έχει όριο, γιατί η ενέργεια του Θεού είναι ο Ίδιος ο Θεός, αλλά στην ενεργητική Του μορφή. Δεν υπήρξε χρόνος όπου ο Θεός να μην έχει μία φύση από την οποία να ξεχειλίζει η θεική Του ενέργεια και όλοι ήρθαμε στο είναι μέσω της ενέργειας του Θεού, όχι μέσω της ουσίας Του. Ο Θεός θέλησε, σκέφτηκε τον κόσμο και ο κόσμος ήρθε στο είναι μέσω της ενέργειάς Του. Διά του λόγου του Θεού «πάντα εγένετο» (Ιω. 1,1-3), και εδώ «ο λόγος» σημαίνει την ενέργεια του Θεού, δεν σημαίνει τον Λόγο ως Υπόσταση, τον Υιό του Θεού, όπως επίσης πολλές φορές το «πνεύμα» χρησιμοποιείται για να δηλώσει την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, όχι το Πνεύμα ως τρίτη Υπόσταση της Αγίας Τριάδος. Και στον Ψαλμό διαβάζουμε: «Τω λόγω του Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν και τω πνεύματι του στόματος αυτού πάσα η δύναμις αυτών» (Ψαλμ. 32,6). Οι διακρίσεις του Βλαντιμίρ Λόσκι για την ενέργεια, την υπόσταση και τη φύση στο βιβλίο του «Μυστική Θεολογία» είναι εξαιρετικές. Είναι πολύ σαφής και πολύ σωστός. Έχει ένα θαυμάσιο κεφάλαιο «Ένωση με τον Θεό», στο οποίο αναφέρει τον Άγιο Σεραφείμ του Σάρωφ και την εμπειρία που είχε στον διάλογό του με τον Μοτοβίλωφ, για να αναφέρει τη δυνατότητα του ανθρώπου να μετέχει στην ενεργητική φύση του Θεού.
Ερώτηση: Ώστε η εμπειρία της χάριτος, ταυτόχρονα, ενισχύει τόσο την καταφατική όσο και την αποφατική κατανόηση του Θεού;
Απάντηση: Ναί, και χωρίς την εμπειρία αυτή, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τη θεολογία. Ο Γέροντας Σωφρόνιος έλεγε ότι το ιδανικό είναι να μελετήσεις θεολογία μετά από μία συγκεκριμένη εμπειρία στην προσευχή και στη μετάνοια, γιατί τότε έχεις άλλη κατανόηση, άλλη αντίληψη της χάριτος, της σωτηρίας γενικώς. Μέσω της εμπειρίας αυτής γνωρίζουμε τόσο την ενέργεια της χάριτος, όσο και τον θάνατο της αμαρτίας. Γνωρίζουμε ότι όταν ταπεινώνουμε τον εαυτό μας και μετανοούμε αληθινά, ο Θεός μας γεμίζει με την άφατη παράκλησή Του, με ενθουσιασμό και έμπνευση, που είναι μία ορμή προς την αιωνιότητα. Και επίσης γνωρίζουμε ότι αν δεχόμαστε ακόμη και ένα κακό λογισμό υπερηφάνειας ή κάποιου άλλου πάθους, βλέπουμε αμέσως την καρδιά μας σχισμένη σε κομμάτια, παίρνουμε τα οψώνια της αμαρτίας που είναι ο θάνατος (Ρωμ. 6,23). Γινόμαστε έρημοι και χοικοί όταν χάνουμε τη χάρη. Ακόμα και από την αρνητική άποψη, γνωρίζουμε ότι ο Θεός είναι αληθινός.
Ερώτηση: Μπορούμε να πούμε ότι η αποφατική διάσταση ϕυλάει πνεύμα ταπεινό και η καταφατική διάσταση μας ϕυλάει από την απελπισία, γιατί μας γνωρίζει τον Θεό;
Απάντηση: Σωστό, αλλά ακόμη και το καταφατικό ϕυλάει πνεύμα ταπεινό, γιατί δεν έχουμε την αγάπη αυτή μέχρι τέλους την οποία μας ϕανέρωσε ο Κύριος.
Ερώτηση: Όταν ταπεινώνουμε το πνεύμα μας κρατώντας τον νού μας στον άδη, μπορούμε να πούμε ότι αυτή είναι μία αποφατική άποψη ζωής;
Απάντηση: Όχι, δεν είναι αποφατική. Εκπληρώνει μία εντολή, αλλά το βάθος της είναι απερίγραπτο.
Ερώτηση: Ο Θεός λέει ότι «όστις ταπεινώσει εαυτόν υψωθήσεται» (Ματθ. 23,12). Μπορούμε να πούμε ότι κάθε φορά που ταπεινώνουμε τον εαυτό μας, βιώνουμε την ανάληψη του Κυρίου;
Απάντηση: Όλοι έχουμε την εμπειρία αυτή. Μερικές φορές είσαι στη Λειτουργία και δυσκολεύεσαι να προσευχηθείς, αλλά ξαφνικά έρχεται ένας ταπεινός λογισμός και η καρδιά ελευθερώνεται, έρχονται τα δάκρυα και σου δίνεται μία πολύ εμπνευσμένη προσευχή που σε φέρνει πολύ κοντά στον Κύριο. Τότε Του μιλάς με μία παρρησία που δεν είχες προηγουμένως. Και μόνο ένας ταπεινός λογισμός και σπάζει το κέλυφος της καρδιάς και «εκκολάπτεται» καινούρια ζωή.
Ερ: Μπορούμε τότε να πούμε ότι η μνήμη του άδη είναι χάρισμα στη ζωή αυτήν, γιατί όποτε βαδίζουμε την οδό αυτή βίωνουμε μία ανάβαση;
Απάντηση: Ναί, με τον ίδιο τρόπο όπως κάθε δυσκολία είναι χάρισμα, αν τη χρησιμοποιούμε για να ταπεινώσουμε το πνεύμα μας και να εκφράσουμε την ευγνωμοσύνη μας προς τον Λυτρωτή μας, για να Του δώσουμε χώρο στη ζωή μας. Οποιαδήποτε δυσκολία η ασθένεια, κάθε είδους θλίψεως μπορεί να είναι ωϕέλιμη, επειδή η διάσταση του πόνου βρίσκεται στην ίδια την Οικονομία του Χριστού για τη σωτηρία μας. Τα δεινά και ο θάνατος εισήλθαν στον κόσμο με την παράβαση της εντολής από τον Αδάμ. Ο Θεός του είπε: «Εν ιδρώτι του προσώπου σου, εν λύπαις και κόποις, φαγείν τον άρτον σου» (πρβλ. Γεν. 3, 17-19). Τώρα, όταν κοπιάζουμε εκούσια για τον άρτο της ζωής, που είναι ο λόγος Του, ο Θεός ευαρεστείται και εμείς ανακαινιζόμαστε.
Οτιδήποτε μπορεί να ϕέρει ταπείνωση και συντριβή στην καρδιά μας ώστε να συνδεθεί με τον Θεό του ελέους και πάσης παρακλήσεως, είναι ωϕέλιμο. Η αυτοκαταδίκη στον άδη είναι πολύ ευεργετική. Όταν εκούσια θεωρώ τον εαυτό μου άξιο του άδη, της ερημώσεως στην οποία βρίσκομαι στη ζωή αυτή και το λέω στον Θεό από την καρδιά μου – «Κράτα τον νού σου στον άδη και στην καρδιά σου», λέει ο Άγιος Σιλουανός – τότε αυτή η εκούσια αυτοκαταδίκη συντρίβει την καρδιά και με αυτόν τον τρόπο βρίσκω επαϕη με τον Θεό. Υπάρχουν πολλοί τρόποι συνδέσεως με τον Θεό: μέσω της εκούσιας ασκήσεως και αυτοκαταδίκης ακόμη και στον άδη, η οποία είναι η υψηλότερη μορφή της· και μέσω ακούσιας ασκήσεως όταν υποφέρουμε ασθένεια, αισχύνη, διωγμό η συκοφαντία, και ταπεινώνουμε τον εαυτό μας, κρεμώντας τα πάντα στο έλεος του Θεού, ελπίζοντας στη δικαιοσύνη Του, ότι θα μας βγάλει από το λάκκο της διαϕθοράς. Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος γράφει ότι κανείς δεν ανέβηκε ποτέ στον ουρανό με άνεση. Και οι Πατέρες λένε ότι η αληθινή σοφία, ειδικά για τους μοναχούς, είναι να αναλάβουν εκούσια άσκηση στη ζωή τους, λέγοντας συνεχώς την προσευχή της μετάνοιας με δάκρυα, νηστεύοντας, εργαζόμενοι το αγαθό και κοπιάζοντας για τους αδελφούς τους.
Ερώτηση: Πάτερ, γιατί ο Χριστιανισμός δεν έγινε πλήρως κατανοητός ανά τους αιώνες, όπως λέει ο Άγιος Σωφρόνιος; Επειδή υπερβαίνει τα μέτρα της ανθρωπότητας;
Απάντηση: Ναί, ακριβώς. Για τον Γέροντα Σωφρόνιο, Χριστιανισμός είναι αυτό που είδε στον Γέροντά του: να έχει καρδιά που να αγκαλιάζει όλο το σύμπαν και να παρουσιάζει όλον τον κόσμο στην προσευχή της μεσιτείας του ενώπιον του Θεού ανά πάσα στιγμή με μεγάλα δάκρυα, όπως λέει ο Άγιος Σιλουανός. Για τον Άγιο Σωφρόνιο, ο Χριστιανός είναι μίμηση Χριστού.
Ερώτηση: Και γιατί κάποιοι είναι περισσότερο ικανοί από άλλους να τον κατανοήσουν στο βάθος του;
Απάντηση: Βρίσκουμε την ερώτηση αυτή στο Ευαγγέλιο κατά Ιωάννη (βλ. Ιω. 7,1-7). Αυτό συμβαίνει διότι τα έργα μας είναι πονηρά και «ηγαπήσαμεν μάλλον το σκότος η το φως»(βλ. Ιω. 3,19). Όταν διαβάζουμε τον βίο του Αγίου Σιλουανού, του Αγίου Ιωσήφ του Ησυχαστού και άλλων, βλέπουμε ότι αυτός είναι ο αληθινός Χριστιανισμός, αυτό είναι το αξιοθαύμαστο πνεύμα αγιωσύνης που είναι πραγματικό φως για τον Χριστιανό. Δεν είχαν την πεποίθησή τους σε τίποτα άλλο εκτός από τον Χριστό. Εκπαίδευση – σχεδόν μηδέν. Κουλτούρα – σχεδόν ανύπαρκτη. Τουλάχιστον όχι αυτό που οι άνθρωποι θεωρούν πολιτισμό και καλούς τρόπους. Ωστόσο, είχαν τέτοια εσωτερική καλιέργεια, τέτοιο ζήλο και τέτοιο νού που γνώριζε θεική απεραντοσύνη.
Ερώτηση: Άρα, μπορούμε να πούμε ότι αληθινό Χριστιανισμό βλέπουμε μόνο στους Αγίους;
Απάντηση: Ναί, στους Αγίους του Θεού. Γι’ αυτό ψάλλουμε στη Λειτουργία: «Σώσον ημάς, Υιέ Θεού, ο εν Αγίοις θαυμαστός, ψάλλοντάς Σοι, αλληλούια». Είναι «εν Αγίοις», που είναι θαυμαστός ο Θεός. Και εμείς, κατ’ οικονομία, προσπαθούμε να ακολουθήσουμε τους Αγίους. Ακόμα και οι άγιες Οικουμενικές Σύνοδοι έχουν την ταπείνωση αυτή και λένε: «Επόμενοι τοις Αγίοις Πατράσιν ημών», πιστεύουμε και δογματίζουμε αυτό η εκείνο. Οι Άγιοι, αυτοί είναι οι Χριστιανοί που Τον κάνουν θαυμαστό, αποδεικνύοντας το αληθές της αποκαλύψεώς Του, της αλήθειάς Του και οι οποίοι είναι αληθινή μίμηση του Χριστού. Συγχωρέστε με, είμαι Χριστιανός πολύ χαμηλής στάθμης, αλλά τουλάχιστον η ζωή μας δίπλα στον Άγιο Σωφρόνιο μας έδωσε μία ιδέα για το τι είναι αληθινός Χριστιανισμός. Όταν ήταν μόνος του και νόμιζε ότι κανείς δεν τον έβλεπε, ο Γέροντας πάντοτε θρηνούσε που δεν μπορούσε να συνεχίσει εκείνη τη ζωή που είχε γνωρίσει στην έρημο του Αγίου Όρους, όταν παρέδιδε τη ζωή του στον θάνατο κάθε στιγμή, αδιαλείπτως. Χριστιανισμός αυτό είναι: να μπορείς να κρατάς τον εαυτό σου στο κατώφλι του θανάτου χωρίς φόβο. Ακόμη και ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος λέει κάτι που καταδικάζει εμάς, τους πνευματικούς: «Πνευματικός πατέρας είναι αυτός ο οποίος κάθε στιγμή παραδίδει τον εαυτό του στον θάνατο για τα τέκνα του, για τη σωτηρία και την πνευματική τους ωφέλεια». Ποιος από εμάς το κάνει πραγματικά; Δύσκολα μπορούμε να κρατήσουμε ένα τέτοιο μέτρο. Ωστόσο, αυτό είναι το αληθινό κριτήριο και όποτε το κρατήσαμε έστω και λίγο, είδαμε αμέσως τη διαφορά, ακόμη και στους ανθρώπους.
Υπήρχε ένας πολύ δημοφιλής και χαρισματικός ιεροκήρυκας, που γνώριζε και διερμήνευε τις Γραφές πολύ καλά, είχε μία καταπληκτική κατανόηση. Είχε πολλή έμπνευση λόγω της αγάπης του προς την Αγία Γραφή και τον Χριστό. Κάποτε όμως του ήλθε ο λογισμός να φύγει από την ενορία του και να κηρύξει τον Χριστό σε όλο τον κόσμο. Καθώς στην εκκλησία του δεν υπήρχε η παράδοση να ζητήσει επιβεβαίωση από ένα Γέροντα, εγκατέλειψε την ενορία του για να κηρύξει σε όλο τον κόσμο. Αργότερα τον βρήκε κάποιος σε μία ξένη χώρα να κάθεται πίσω σε μία εκκλησία, μέσα στην κατάθλιψη και αρνούμενος να τελέσει τη λειτουργία, την οποία ένας άλλος είχε κληθεί να τελέσει. Πιστεύω ότι το χάρισμα του ανθρώπου αυτού ήταν γνήσιο, αλλά επειδή δεν υπήρχε η παράδοση να έχει σημείο αναφοράς στην Εκκλησία, που θα τον επιβεβαίωνε στις πράξεις του, ακολούθησε τον δικό του λογισμό και τα έχασε. Διαβάζουμε στον απ. Παύλο ότι οφείλουμε να σταθούμε εκεί όπου ο Θεός μας τοποθέτησε, «έκαστος εν τη κλήσει η εκλήθη, εν ταύτη μενέτω» (Α’ Κορ. 7,20).
Αν δεν είμαστε προσεκτικοί, ακόμη και εμείς οι Ορθόδοξοι Ιερείς μπορεί να πάθουμε κατάθλιψη ή να αποτύχουμε ύστερα από χρόνια επιτυχημένης διακονίας στην Εκκλησία, παρότι ζούμε στον κόλπο της Παραδόσεως. Εκείνοι που ζούν αυθαίρετα και με υπερηφάνεια, και που αποκόβονται από την Παράδοση με το να απομακρύνονται από τον πνευματικό τους, πάντοτε θα πάθουν ζημιά. Δεν είμαστε προστατευμένοι χωρίς σημείο αναφοράς, κάθε φορά που εμπιστευόμαστε τη δική μας λογική. Μας ζητείται, όπως λέει ο Άγιος Σωφρόνιος, να σταυρώσουμε τον νού και τη λογική μας, να δεχθούμε κάποιο θάνατο υπακοής και τότε βλέπουμε το θαύμα. Όποιος εκούσια νέκρωσε το θέλημά του και έγινε μωρός για χάρη της υπακοής «υπερβήσεται τείχος» (πρβλ. Ψαλμ. 17,30). Είχα ένα συμφοιτητή, ο οποίος συναναστρεφόταν με κάποιους ιερομόναχους που ζούσαν μαζί μας εκείνο τον καιρό. Απέκτησε ζήλο και σε σύντομο χρονικό διάστημα έγινε σαν άγγελος, προσευχόμενος όλη τη νύχτα. Εντούτοις, δεν ταπείνωσε τον εαυτό του ώστε να συνδεθεί με έναν από εκείνους τους μοναχούς και να αποκτήσει πνευματικό. Για λίγα χρόνια διατήρησε την ελευθερία του δίχως σημείο αναφοράς, αλλά έπειτα τα έχασε. Αργότερα, τον λυπόντουσαν όλοι διότι τελικά δεν κατάφερε να γίνει ιερέας. Αν είχε συνδεθεί με έναν από εκείνους τους ιερομονάχους που είχαμε εκεί, θα τα κατάφερνε. Ενώ κάποιοι άλλοι, οι οποίοι δεν είχαν τα χαρίσματά του, αλλά εμπιστεύθηκαν τους πνευματικούς τους, τα κατάφεραν πολύ καλύτερα.
Αυτό είναι κοινή γνώση στον μοναχισμό. Έχω δεί Γέροντες οι οποίοι αν και ήταν μάλλον συνηθισμένοι άνθρωποι, είχαν όμως μαθητές που έδειξαν επιμέλεια και υπακοή σε αυτούς και έγιναν μεγάλοι. Λόγω της υπακοής τους και της σωστής συνδέσεώς τους, τους βρήκε η χάρη και έγιναν πανπλούσιοι. Ένας από τους Πατέρες μου είπε κάποτε: «Η Εκκλησία είναι πολύ περίεργος θεσμός. Κάποιοι άνθρωποι δίχως καριέρα στον κόσμο, πηγαίνουν στο μοναστήρι και βρίσκουν την οδό της σωτηρίας, βρίσκουν χάρη και τελειώνουν όμορφα τη ζωή τους. Και υπάρχουν άλλοι που έκαναν καταπληκτική καριέρα στον κόσμο, αλλά όταν πηγαίνουν στο μοναστήρι, δεν πετυχαίνουν να βρούν την οδό αυτή», και αυτό επειδή υπάρχει το κριτήριο της ταπεινώσεως και της υπακοής. Αν βρείς έναν αληθινό Γέροντα που έχει διάκριση, απέκτησες τα πάντα. Μπορείς να έχεις υπακοή που είναι η ύψιστη αρετή, η μόνη αρετή που «αναγκάζει» τον Θεό να έλθει κοντά σου, και μπορείς επίσης να έχεις κάθε ελευθερία και κάθε πολυτέλεια να είσαι αμέριμνος, να αφιερωθείς μόνο στην προσευχή. Στην Εκκλησία αυτό είναι που χρειαζόμαστε περισσότερο από οτιδήποτε, περισσότερο από την εξυπνάδα η την μόρφωση: την καθοδήγηση των Πατέρων μας. Ο Θεός είναι «ο Θεός των Πατέρων ημών» και είμαστε τα τέκνα των Πατέρων μας ούτως ώστε να γίνουμε τέκνα Θεού. Αν δεν το κατανοούμε αυτό, δεν κερδίζουμε τίποτα. Όσοι διαισθάνονται την εσωτερική δύναμη του μυστηρίου, γνωρίζουν την αλήθεια αυτή. Συχνά οι άνθρωποι μου λένε πως με μία μόνο επίκληση των προσευχών των Πατέρων τους, αμέσως αλλάζει η κατάστασή τους και ανάβει η καρδιά τους, και αυτό συμβαίνει επειδή σε αυτό ευαρεστείται ο Θεός. Ο Άγιος Σωφρόνιος το γνώριζε αυτό πολύ καλά, αφού με τέτοιο τρόπο ήταν συνδεδεμένη η καρδιά του με τον Άγιο Σιλουανό, αυτή ήταν η δύναμή του. Η δύναμη του Αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου ήταν η σύνδεσή του με τον Άγιο Συμεών τον Ευλαβή. Ήταν τόσο προνομιούχος. Είδε τον Χριστό και στα δεξιά Του ο Γέροντάς Του γονατισμένος προσευχόταν για εκείνον. Πως να μην εμπιστεύεται έπειτα τον Γέροντά του, όταν ο Χριστός του έδωσε τέτοια ευλογία να το δεί;
Είστε όλοι νεώτεροί μου, οπότε μην χάνετε τον χρόνο σας. Τώρα που είστε νέοι προσπαθήστε και γίνετε πλούσιοι ούτως ώστε όταν γεράσετε να ζείτε με τον τόκο του κεφαλαίου σας, όπως έλεγε ο Άγιος Παίσιος. «Ο αναγινώσκων νοείτω» (Ματθ. 24,15).
αναδημοσίευση από https://www.pemptousia.gr/