ΔΙΑ ΤΟΥΣ ΑΓΓΕΛΟΥΣ
Αγίου Ιωάννου τοῦ Δαμασκηνού
Ο Άγγελος είναι ύπαρξις πνευματική, αεικίνητος, ελευθέρα, ασώματος, που υπηρετεί τον Θεόν, και κατά χάριν έχει λάβει εις την φύσιν της την αθανασίαν, που το σχήμα και την κατάστασιν αυτής της υπάρξεως μόνον ο Κτίστης γνωρίζει. Και ονομάζεται ασώματος και άϋλος εν σχέσει με ημάς. Διότι κάθε τι που συγκρίνεται με τον Θεόν, είναι δυσκίνητον και υλικόν. επειδή μόνον το Θείον είναι αληθώς άϋλον και ασώματον.
Είναι λοιπόν ο Άγγελος φύσις λογική, πνευματική και ελευθέρα, μεταβλητή σύμφωνα με την απόφασίν της, δηλαδή μεταβλητή με την θέλησίν της. Διότι κάθε τι που έχει δημιουργηθή είναι και μεταβλητόν, και μόνον το αδημιούργητον είναι αμετάβλητον. Επίσης είναι λογικόν και ελεύθερον. Επειδή λοιπόν ο άγγελος είναι λογική και πνευματική φύσις, είναι ελευθέρα. επειδή όμως είναι φύσις που έχει δημιουργηθή, είναι μεταβλητή, με δυνατότητα να προοδεύη εις το αγαθόν, αλλά και να κατευθύνεται στο κακόν.
Δεν έχει την δυνατότητα να μετανοήση, διότι είναι ασώματος. Ο άνθρωπος μπορεί να μετανοήσει λόγω της ασθενείας του σώματός του. Είναι αθάνατος όχι εκ φύσεως, αλλά κατά χάριν. διότι κάθε τι που έχει αρχήν, έχει και τέλος σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους. Και μόνον ο Θεός είναι αιώνιος, η καλύτερα πέρα από το αιώνιον. διότι ο Δημιουργός του κόσμου δεν εξαρτάται από τον χρόνον, αλλά είναι πέραν από τον χρόνον.
Οι άγγελοι είναι δεύτερα πνευματικά φώτα, που παίρνουν τον φωτισμόν από το Πρώτον και Αναρχον Φως και δεν έχουν ανάγκην από γλώσσαν και ακοήν, αλλά πληροφορούνται μεταξύ των τα προσωπικά διανοήματα και τας αποφάσεις των χωρίς τον προφορικόν λόγον.
Εδημιουργήθησαν όλοι οι Άγγελοι με την συνεργίαν του Λόγου, και έφθασαν εις την τελειότητα με τον αγιασμόν από το Άγιον Πνεύμα, και μετέχουν εις τον φωτισμόν και την χάριν ανάλογα με το αξίωμα και το αγγελικόν των τάγμα.
Είναι περιορισμένοι εις τον χώρον. διότι, όταν είναι εις τον ουρανόν, δεν είναι εις την γην, και όταν αποστέλλωνται από τον Θεόν εις την γην, δεν παραμένουν εις τον ουρανόν. Και δεν περικλείονται από τείχη και θύρας και κλείθρα και σφραγίδες. διότι είναι ακαθόριστοι. Και λέγω ότι είναι ακαθόριστοι, επειδή εμφανίζονται εις τους αξίους ανθρώπους, εις τους οποίους ο Θεός θα θελήση να παρουσιασθούν, όχι όπως είναι, αλλά μεταμορφωμένοι, με μορφήν που μπορούν να τους βλέπουν οι άνθρωποι.
Έπειδή είναι πνευματικά όντα ευρίσκονται εις πνευματικούς χώρους, χωρίς να περιορίζονται όπως τα σώματα. διότι δεν παίρνουν σχήμα σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, όπως τα σώματα, ούτε έχουν τρεῑς διαστάσεις, αλλά με το να παρουσιάζονται και να ενεργούν πνευματικώς, όπου τυχόν πάρουν προσταγήν, και να μην μπορούν το ίδιον χρονικόν διάστημα να ευρίσκωνται και να ενεργούν εδώ κι εκεί.
Δεν γνωρίζουμε αν είναι οι Άγγελοι ίσοι κατά την ουσίαν η αν διαφέρουν μεταξύ των. Αυτό το γνωρίζει μόνον ο Θεός που τους εδημιούργησεν, ο οποίος όλα τα γνωρίζει. Διαφέρουν όμως μεταξύ των ως προς τον φωτισμόν, η μετέχουν εις τον φωτισμόν και την θέσιν, δηλαδή η ευρίσκονται εις θέσιν δεκτικήν του φωτισμού, η μετέχουν εις τον φωτισμόν σύμφωνα με την θέσιν των και φωτίζονται μεταξύ των λόγω της υπεροχής του αγγελικού των τάγματος η της φύσεώς των. Και είναι φανερόν ότι αυτοί που υπερέχουν μεταδίδουν από τον φωτισμόν και την γνώσιν των εις αυτούς που υστερούν.
Είναι ικανοί και πρόθυμοι εις την εκτέλεσιν του Θείου θελήματος, και παρουσιάζονται αμέσως λόγω της ταχύτητος της φύσεώς των παντού, όπου τυχόν προστάξει η Θεία Θέλησις, και διαφυλάττουν τα μέρη της γης, και είναι άρχοντες των λαών και των χωρών όπου τους ώρισεν ο Δημιουργός και τακτοποιούν τα ανθρώπινα και μας βοηθούν.
Είναι δυσκολοκίνητοι προς το κακόν και όχι ακίνητοι. τώρα όμως είναι και ακίνητοι όχι εκ φύσεως, αλλά κατά χάριν και λόγω της προσηλώσεώς των εις το μόνον αγαθόν. Βλέπουν τον Θεόν κατά το μέτρον της δυνατότητός των και έχουν αυτήν την θέαν ως τροφήν.
Διαμένουν εις τον ουρανόν και έχουν ένα καλόν έργον, να υμνούν τον Θεόν και να υπηρετούν το θείον θέλημά του. Και καθώς λέγει ο αγιώτατος και ιερώτατος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης: « Όλη η Θεολογία, δηλαδή η θεία Γραφή, έχει ονομάσει τας ουρανίους υπάρξεις εννέα». Αυτάς ο θείος διδάσκαλος διακρίνει εις τρία συστήματα που το καθένα αποτελεί τριάδα. Και λέγει ότι «πρώτη τριας είναι αυτή που πάντοτε είναι γύρω από τον Θεόν και είναι έτοιμη να ενωθή με αυτόν αμέσως, δηλαδή η τάξις των εξαπτερύγων Σεραφείμ και των πολυόμματων Χερουβείμ και των αγιωτάτων Θρόνων· δευτέρα δε τάξις είναι η τάξις των Κυριοτήτων και των Δυνάμεων και των Εξουσιών και τρίτη και τελευταία είναι η τάξις των Αρχών και των Αρχαγγέλων και των Αγγέλων».